Báo cáo năm 2017 của Chỉ số Bền vững Thực phẩm (FSI) do The Economist Intelligence Unit và Fondazione Barilla phát triển đã chỉ ra những thách thức về thực phẩm mà các nước Ả Rập đang phải đối mặt. FSI bao gồm Ai Cập, Jordan, Lebanon, Morocco, Ả Rập Xê Út, Tunisia và UAE. Tại các quốc gia này, tình trạng thất thoát và lãng phí thực phẩm cao hơn nhiều so với mặt bằng chung thế giới. Đồng thời, suy dinh dưỡng và thiếu vi chất dinh dưỡng vẫn là vấn đề lớn ở một số nơi.
Khu vực này đang trải qua một “cuộc chuyển đổi dinh dưỡng,” ngay cả ở những quốc gia có thu nhập thấp. Chế độ ăn đang dần chuyển sang phong cách phương Tây, với thực phẩm giàu năng lượng, protein động vật, chất béo, nhưng thiếu chất xơ. Sự thay đổi này, cùng với lối sống ít vận động, dẫn đến gia tăng các vấn đề sức khỏe như béo phì, tiểu đường loại 2 và bệnh tim mạch.
Áp lực từ tăng trưởng dân số, đô thị hóa và biến đổi khí hậu
Dân số tăng nhanh và đô thị hóa ở các quốc gia Ả Rập đồng nghĩa với nhu cầu thực phẩm sẽ tăng mạnh. Tuy nhiên, việc tăng sản lượng thực phẩm tại địa phương gặp khó khăn, đặc biệt khi biến đổi khí hậu làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu nước. Ở nhiều nơi, việc khai thác nước ngầm vượt quá khả năng tái tạo, gây tích tụ muối và sa mạc hóa. Ngoài ra, các phương pháp canh tác không bền vững, như cày ải thâm canh và lạm dụng phân bón hóa học, làm suy giảm độ phì nhiêu của đất.
Biến đổi khí hậu còn gây ra nguy cơ mực nước biển dâng, đặc biệt ở các quốc gia ven Địa Trung Hải như Ai Cập. Đồng bằng sông Nile, vùng canh tác quan trọng, đang đối mặt với nguy cơ ngập lụt do vành đai cát bảo vệ bị xói mòn nhanh chóng.
Những thách thức trên làm tăng nguy cơ “thiếu hụt lương thực,” buộc khu vực này phải nhập khẩu nhiều hơn. Đây vốn là khu vực nhập khẩu ngũ cốc lớn, và sự phụ thuộc vào nguồn cung toàn cầu khiến các nền kinh tế Ả Rập dễ bị tác động bởi biến động giá lương thực quốc tế.
Theo FSI, xếp hạng của bảy quốc gia Ả Rập đều ở mức thấp, với Jordan cao nhất (xếp hạng 25) và UAE thấp nhất (xếp hạng 34).
Nông nghiệp bền vững ở các quốc gia Ả Rập
Nhiều nước Ả Rập đang đối mặt với thách thức lớn về nước trong nông nghiệp. Các quốc gia vùng Vịnh, như UAE, phụ thuộc vào tầng chứa nước đang cạn kiệt và các nhà máy khử muối tốn kém do lượng mưa ít. UAE cũng gặp khó khăn vì phát thải khí nhà kính cao, ảnh hưởng xấu đến điểm số về bền vững nông nghiệp.
Ngược lại, Jordan – quốc gia xếp hạng cao nhất khu vực về nông nghiệp bền vững – không gặp nhiều vấn đề về nước. Tuy nhiên, tình trạng suy giảm độ phì nhiêu của đất do canh tác thâm canh vẫn là một mối đe dọa ngày càng tăng. Hỗ trợ nông dân chuyển sang phương pháp sản xuất bền vững hơn có thể giúp giảm thiểu vấn đề này. Một số dự án nghiên cứu, như ACLIMAS, đã chỉ ra rằng việc sử dụng giống cây trồng mới và thay đổi phương pháp canh tác có thể giúp giảm tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu.
Thách thức về dinh dưỡng
Ả Rập Xê Út có thành tích kém nhất khu vực về dinh dưỡng, trong khi UAE đứng đầu. UAE đạt điểm cao nhờ tỷ lệ thấp trẻ em còi cọc, gầy còm và thiếu hụt vi chất dinh dưỡng. Tuy nhiên, cả UAE và Ả Rập Xê Út đều đang đối mặt với vấn đề béo phì gia tăng. Khoảng 68% người lớn ở UAE và 70% ở Ả Rập Xê Út bị thừa cân. Các biện pháp như giáo dục dinh dưỡng và áp dụng thuế với đồ uống có đường có thể giúp giảm thiểu tình trạng này.
Ở các quốc gia khác, suy dinh dưỡng vẫn là mối đe dọa nghiêm trọng. Ai Cập có tỷ lệ trẻ em còi cọc, gầy còm và thiếu cân cao. Tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng cũng phổ biến ở nhiều nơi. Ví dụ, tại Maroc, 63% người dân thiếu iốt và 40% thiếu vitamin A. Những vấn đề này hoàn toàn có thể được khắc phục bằng các chương trình bổ sung vitamin hiệu quả.
Thất thoát và lãng phí thực phẩm ở thế giới Ả Rập
Thất thoát và lãng phí thực phẩm là vấn đề lớn ở các nước Ả Rập, với thứ hạng thấp trong FSI. Ả Rập Xê Út đạt điểm cao nhất nhờ đầu tư vào cơ sở hạ tầng và mạng lưới giao thông tốt, giúp giảm thất thoát thực phẩm trước khi đưa ra thị trường. Tuy nhiên, quốc gia này vẫn lãng phí khoảng 250 kg thực phẩm/người/năm ở giai đoạn tiêu dùng.
UAE có thành tích kém nhất, với lượng thực phẩm lãng phí bình quân đầu người lên đến 986 kg/năm – cao nhất trong 34 quốc gia được nghiên cứu.
Một số quốc gia khác đang nỗ lực cải thiện. Ai Cập đã triển khai hệ thống thẻ thông minh, giới hạn số lượng bánh mì trợ cấp mỗi ngày cho từng gia đình. Nhờ đó, số bánh mì bị lãng phí đã giảm đáng kể. Jordan cũng đang xem xét áp dụng mô hình này để giảm lãng phí thực phẩm trợ cấp.
Rộng cửa cho hàng Việt vào Trung Đông
Cẩm nang xuất khẩu hàng hóa sang Ả rập Xê út
Top các mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của các quốc gia thuộc khu vực trung đông